Thời những năm qua, Lào Cai xác định bình đẳng giới, từng bước xóa bỏ bạo lực trên cơ sở giới là một mục tiêu quan trọng cần được quan tâm thúc đẩy thực hiện trong lộ trình thực hiện bình đẳng giới trên địa bàn.

Tích cực thực hiện

Theo Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh, những năm qua, tỉnh Lào Cai luôn đẩy mạnh công tác quán triệt, phổ biến, giáo dục pháp luật về bình đẳng giới. Trên cơ sở các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Chính phủ và các Bộ, Ngành Trung ương, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành có liên quan đến công tác bình đẳng giới và vì sự tiến bộ của phụ nữ. Các sở, ban, ngành đoàn thể, UBND các huyện, thị xã, thành phố và Ban Vì sự tiến bộ của phụ nữ cấp tỉnh, cấp huyện đã phát huy vai trò, trách nhiệm tổ chức thực hiện công tác bình đẳng giới và vì sự tiến bộ của phụ nữ, chủ động xây dựng Kế hoạch thực hiện công tác bình đẳng giới và công tác vì sự tiến bộ của phụ nữ theo giai đoạn và hằng năm với các mục tiêu, hoạt động cụ thể.

Theo đó, để công tác tuyên truyền về bình đẳng giới đạt hiệu quả, trong 15 năm qua, UBND tỉnh Lào Cai đã chỉ đạo các sở, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh tổ chức biên soạn và phát hành trên 400 nghìn tài liệu vê pháp luật về hôn nhân và gia đình, phòng, chống bạo lực gia đình và bình đẳng giới; chuyển tải hàng nghìn phóng sự, tin, bài, tiểu phẩm, chuyên mục, chuyên trang tuyên truyền về bình đẳng giới. Tổ chức trên 10 nghìn buổi truyền thông nói chuyện chuyên đề trực tiếp tại cộng đồng về pháp luật bình đẳng giới và vì sự tiến bộ của phụ nữ; thực hiện phổ biến pháp luật cho 200 lượt người là lãnh đạo các sở, ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh; tập huấn cho 258 giáo viên dạy môn Giáo dục công dân về bồi dưỡng kiến thức pháp luật, trong đó có chuyên đề bình đẳng giới; tổ chức 6.327 chương trình tọa đàm, sinh hoạt ngoại khóa về bình đẳng giới…

Nhiều mô hình hay, cách làm có hiệu quả từ các chương trình, đề án, dự án do các cấp, các ngành trong tỉnh nhằm góp phần thực hiện bình đẳng giới trong gia đình được triển khai thực hiện như: Mô hình “Phụ nữ giúp nhau làm kinh tế”; mô hình “5 không, 3 sạch”; mô hình “Phòng, chống tình trạng phụ nữ bỏ đi khỏi địa phương” do Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh chủ trì; mô hình “Tuyên truyền giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình Việt Nam”; mô hình “Phòng chống bạo lực gia đình”; mô hình lồng ghép bình đẳng giới trong hương ước, quy ước làng, bản,...do Sở Văn hóa Thể thao tỉnh chủ trì đã có tác động mạnh mẽ làm thay đổi hành vi và nâng cao nhận thức trong nhân dân về bình đẳng giới. Bản thân người phụ nữ đã tích cực phấn đấu vươn lên trên các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình. Quyền lợi học tập, việc làm, chăm sóc sức khoẻ, nuôi con của phụ nữ đã được cải thiện; vị thế, vai trò của phụ nữ được khẳng định trên các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. 

Theo Sở Văn hóa, Thể thao tỉnh, thông qua việc đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về phòng, chống bạo lực gia đình, bình đẳng giới, tích cực xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, cải tạo phong tục tập quán lạc hậu trong gia đình, phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, tuyên truyền giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình, Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, góp phần giảm thiểu bạo lực gia đình. Đến hết năm 2022, số hộ gia đình văn hóa trên địa bàn toàn tỉnh đã tăng lên 153.304/174.179 hộ (đạt 88%) tăng 70.812 hộ so với năm 2008; 1.413/1.561 làng, bản tổ dân phố văn hóa (đạt 90,5%).

Thực hiện Đề án “Tuyên truyền, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình Việt Nam”, thời gian qua Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh đã tích cực thực hiện; kể từ năm 2021, đã nhân rộng mô hình tại 5 xã: Nậm Pung (Bát Xát); Nậm Chảy (Mường Khương), Xuân Quang (Bảo Thắng), Mường Hoa (thị xã Sa Pa), Quan Hồ Thẩn (Si Ma Cai). Tại mỗi xã đều thành lập ban quản lý đề án cấp xã và cấp thôn để tổ chức tập huấn, hướng dẫn triển khai nội dung đề án, lồng ghép tuyên truyền thực hiện Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình... nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động người dân đối với việc giữ gìn, phát huy các giá trị đạo đức, lối sống, cách ứng xử tốt đẹp trong gia đình. Đến hết 2022, toàn tỉnh có 45 mô hình với 450 thôn, tổ được triển kh ai và thực hiện Đề án.

Đặc biệt, nội dung phòng, chống bạo lực gia đình được các cấp, các ngành chú trọng, trong đó nổi bật là đã nhân rộng mô hình phòng, chống bạo lực gia đình. Đến nay toàn tỉnh đã có 112 mô hình phòng, chống bạo lực gia đình với 560 câu lạc bộ và nhóm phòng, chống bạo lực gia đình tại 40 xã, phường, thị trấn và 450 thôn, bản, tổ dân phố; tuyên truyền trên cụm loa truyền thanh, sinh hoạt thôn, bản về nội dung giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình, trong đó đặc biệt chú trọng tuyên truyền nội dung bình đẳng giới và Luật Bình đẳng giới. Đây là lực lượng tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các văn bản có liên quan đến công tác gia đình đến từng huyện, xã, thôn, bản. 

Trong các gia đình ở Lào Cai thời gian qua, đa phần phụ nữ và nam giới đều tham gia các hoạt động kinh tế tạo thu nhập, cùng giáo dục con và chăm sóc các thành viên khác. Vợ chồng cùng bàn bạc, tôn trọng ý kiến của nhau trước khi quyết định các vấn đề lớn, quan tâm, chăm sóc và tạo điều kiện về mọi mặt cho con trai và con gái phát triển (đặc biệt là ở khu vực thành phố, thị xã, thị trấn). Tính đến hết năm 2022, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên trên địa bàn tỉnh là trên 467 nghìn người; trong đó số lao động nữ là trên 225 nghìn người, bằng 47,91%. Tỷ lệ lao động đang làm việc trong nền kinh tế đã qua đào tạo 15,71%, tỷ lệ lao động nữ đang làm việc trong nền kinh tế đã qua đào tạo đạt 14,16%. Thực hiện Đề án 295 “Hỗ trợ phụ nữ học nghề, giới thiệu việc làm”, tỷ lệ nữ tham gia học nghề đều đạt và vượt chỉ tiêu 40% trên tổng số tuyển sinh, tỷ lệ có việc làm sau học nghề đạt trên 75%. Tỷ lệ thất nghiệp trên địa bàn toàn tỉnh là 1,24%; thất nghiệp chia theo giới tính nam là 1,36%, nữ là 1,09%.

Phụ nữ ở vùng nông thôn nghèo, vùng dân tộc thiểu số có nhu cầu đã được vay vốn ưu đãi từ các chương trình việc làm, giảm nghèo và các nguồn tín dụng chính thức đạt 99%; qua đó phụ nữ đã có nhiều cơ hội làm chủ về lao động, việc làm và chủ động về lĩnh vực kinh tế. Ở khu vực nông thôn, chị em phụ nữ đã tích cực thi đua lao động, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, góp phần quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, xóa đói giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới.

Vẫn còn những thách thức.

Theo báo cáo của các địa phương và qua khảo sát thực tiễn cho thấy,  mặc dù công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về bình đẳng giới ở cơ sở đã được tăng cường nhưng chưa đủ mạnh để chuyển đổi hành vi trong nhân dân về bình đẳng giới và vì sự tiến bộ của phụ nữ. Việc triển khai thi hành Luật bình đẳng giới, (trong đó có nội dung bình đẳng giới trong gia đình) chủ yếu gắn với nhiệm vụ chuyên môn của các đơn vị, địa phương, nhiều cơ sở chưa thực sự quan tâm đến nội dung này nên còn chưa được duy trì thường xuyên, liên tục.

Bên cạnh đó, công tác điều tra, khảo sát, thống kê toàn diện về bình đẳng giới trên địa bàn toàn tỉnh, nhất là những cuộc điều tra xã hội học về công tác bình đẳng giới trong  gia đình (đơn cử, số vụ ly hôn do mẫu thuẫn gia đình, số vụ bạo lực về gia đình được pháp luật can thiệp…) chưa được triển khai thực hiện dẫn đến thiếu cơ sở dữ liệu để xây dựng bộ chỉ số hoàn chỉnh về bình đẳng giới và vì sự tiến bộ của phụ nữ.

Qua thống kê cho thấy, đội ngũ cán bộ làm công tác bình đẳng giới từ cấp tỉnh đến cơ sở  và vì sự tiến bộ của phụ nữ hầu hết đều kiêm nhiệm, thường xuyên có sự luân chuyển công tác, năng lực chuyên môn nghiệp vụ của một số nơi còn hạn chế. Cụ thể, thống kê đến nay toàn tỉnh có 252 cán bộ làm công tác bình đẳng giới. Trong đó chỉ có 01 cán bộ chuyên trách ở cấp tỉnh, còn lại 251 cán bộ từ tỉnh đến xã đều là kiêm nhiệm.

Sự tiếp cận thông tin và nhận thức của người dân về công tác bình đẳng giới còn hạn chế, vẫn còn tồn tại nhiều hủ tục, tập quán lạc hậu về hôn nhân, quan niệm sinh con cái, coi nhẹ vai trò của người phụ nữ trong gia đình, vẫn còn định kiến, rào cản về việc nâng cao trình độ học vấn, giao tiếp, chia sẻ công việc gia đình đối với phụ nữ. Số phụ nữ nông thôn thiếu việc làm, di cư khỏi địa phương vẫn còn, dẫn tới nguy cơ bị bạo lực và bị mua bán.

Đặc biệt, giai đoạn 2020 - 2022, do ảnh hưởng của dịch Covid -19 đã tác động trên nhiều lĩnh vực như lao động, việc làm, tiền lương của người lao động đặc biệt là lao động nữ. Việc tạm thời tạm dừng một số hoạt động, trường học, càng tăng thêm gánh nặng chăm sóc của người phụ nữ trong mỗi gia đình. Dịch bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm, thu nhập, đời sống của đội ngũ lao động trong khu vực các lĩnh vực có sự tham gia cao của lực lượng lao động nữ cũng là nguyên nhân khiến cho nguy cơ bạo lực ở một số các gia đình xảy ra nhiều hơn. Nhiều phụ nữ bị bạo lực gia đình nhưng có tâm lý muốn giấu kín vụ việc hoặc cam chịu, không chia sẻ thông tin khi có vụ việc xảy ra.

Tìm giải pháp phù hợp

Từ thực tiễn về bình đẳng giới trong gia đình trên địa bàn tỉnh thời gian qua cho thấy, làm tốt công tác gia đình chính là góp phần nâng cao nhận thức của người dân về vai trò, vị trí của gia đình, góp phần phòng, chống bạo lực gia đình, bình đẳng giới, ngăn ngừa tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, phòng, chống xâm hại trẻ em... hướng tới mục tiêu xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc. Do đó, để góp phần thực hiện bình đẳng giới nhìn từ góc độ gia đình, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, Đẩy mạnh công tác truyền thông về bình đẳng giới; trong đó cần tăng cường tuyên truyền giáo dục các vấn đề giới, bình đẳng giới trong gia đình được quy định trong các chủ trương, chính sách, pháp luật của Ðảng và Nhà nước ta đặt ra. Từ cơ sở đó, mỗi người ý thức tốt về vấn đề bình đẳng giới trong gia đình, là cơ sở quan trọng để xây dựng gia đình "no ấm, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc".

Đồng thời, đẩy mạnh giáo dục khoa học giới trong hệ thống nhà trường, giúp cho thanh niên, thiếu niên nhận thức được những vấn đề giới và bình đẳng giới một cách cơ bản và có hệ thống. Từ đó, các em có ý thức trách nhiệm trong xây dựng gia đình sau này. 

Hai là, Nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện Luật Bình đẳng giới ở nước ta hiện nay, để từ đó, mỗi người có ý thức trách nhiệm trong thực hiện bình đẳng giới. Trách nhiệm thực hiện bình đẳng giới không chỉ là của mỗi cá nhân, mà là trách nhiệm của mỗi gia đình, các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp. Đồng thời, thực hiện bình đẳng giới trong gia đình nên được đưa thành tiêu chí quan trọng trong xây dựng gia đình văn hóa, làng văn hóa, khu phố văn hóa...

Ba là, Vợ/chồng cùng tham gia bàn bạc, quyết định các vấn đề của gia đình, chia sẻ việc nhà, cùng nhau giáo dục con, chăm sóc sức khỏe sinh sản: Từ bao đời nay, người ta vẫn quan niệm việc nhà là việc của phụ nữ. Nam giới ít khi làm việc nhà vì họ nghĩ rằng: Nam giới là trụ cột gia đình nên chỉ làm việc lớn; nam giới làm việc vặt sẽ mất thể diện với mọi người trong gia đình, bạn bè, hàng xóm; trong khi phụ nữ làm việc nhà khéo hơn nam giới. Nếu được người chồng cùng gánh vác công việc gia đình, người vợ sẽ giảm gánh nặng công việc, có thời gian học tập, tham gia hoạt động xã hội để nâng cao kiến thức, mạnh dạn, tự tin trong cuộc sống, địa vị người phụ nữ trong gia đình và ngoài xã hội được nâng cao; chị em có thời gian tham gia hoạt động thể dục thể thao rèn luyện sức khoẻ, làm phong phú đời sống tinh thần, vui vẻ, trẻ lâu và không khí gia đình hòa thuận, hạnh phúc. Vợ, chồng cùng tham gia bàn bạc, quyết định các vấn đề của gia đình như: Phát triển kinh tế gia đình, mua sắm tài sản gia đình; định hướng nghề nghiệp cho  con. Nam giới làm việc nhà là việc làm đáng tự hào và có ý nghĩa thiết thực, góp phần vào sự phát triển bền vững của gia đình và xã hội vì nó hỗ trợ phụ nữ có điều kiện tiến bộ và bình đẳng, trẻ em được đảm bảo quyền lợi.

Đồng thời, khi phụ nữ được bình đẳng với nam giới trong thực hiện kế hoạch hóa gia đình và chăm sóc sức khoẻ sinh sản sẽ có sức khoẻ, trẻ trung, nhan sắc tốt hơn; bên cạnh đó người chồng được hưởng hạnh phúc nhiều hơn do được vợ quan tâm chăm sóc nhiều hơn. Gia đình có điều kiện và cơ hội phát triển kinh tế, nuôi dạy con tốt hơn. Vợ, chồng có điều kiện tham gia hoạt động xã hội, được tận hưởng hạnh phúc nhiều hơn. Vợ, chồng cùng tham gia bàn bạc, quyết định các vấn đề của gia đình như: Phát triển kinh tế gia đình, mua sắm tài sản gia đình; định hướng nghề nghiệp cho  con…

Bốn là, đẩy mạnh công tác  phòng, chống bạo lực gia đình: Mọi người, đặc biệt là người chồng, phải chủ động tìm hiểu thông tin liên quan đến chống phân biệt đối xử với phụ nữ để nâng cao sự hiểu biết mọi mặt, từ đó có hành vi đúng đắn trong quan hệ ứng xử với vợ và người khác vì sự hoà thuận và hạnh phúc gia đình. Nam giới, người chồng hãy tránh xa các tệ nạn xã hội như cờ bạc, nghiện rượu, nghiện ma tuý, mại dâm,… Phụ nữ, người vợ chủ động tìm hiểu các quyền mà phụ nữ được hưởng theo quy định của pháp luật, từ đó có hành vi đúng đắn trong quan hệ ứng xử với chồng và mọi người trong gia đình.

Người bị bạo hành cần báo ngay với với các tổ chức, cơ quan có chức năng để được tư vấn và hỗ trợ giải quyết. Mỗi người dân khi phát hiện các trường hợp bị bạo hành phải báo ngay cho lực lượng an ninh địa phương biết để xử lý kịp thời.

Hoạt động bình đẳng giới ở Lào Cai trong thời gian tới sẽ có thêm nhiều thuận lợi khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế -  xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn 1 từ năm 2021 đến năm 2025, trong đó có việc triển khai thực hiện Dự án số 8 về thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em. Những điều kiện thuận lợi này sẽ tiếp thêm niềm tin, động lực để phụ nữ Lào Cai vươn lên khẳng định vai trò và vị thế của mình trong thời kỳ mới; góp phần thực hiện hiệu quả bình đẳng giới trong gia đình và từng bước xóa bỏ bạo lực trên cơ sở giới./.
                                                                                                                                                Hồng Minh